Αγίες Πέντε Παρθένες Αργυρουπόλεως Ρεθύμνης

Ανατολικά του χωριού Αργυρούπολη Ρεθύμνης, στο δρόμο προς τον οικισμό Κάτω Πόρος, κατεβαίνοντας σε μια πανέμορφη ρεματιά, βρίσκεται ο ναός και ο τάφος των αγίων Πέντε Παρθένων και, δίπλα, πέντε λαξευτά δωμάτια στο βράχο, όπου, κατά την παράδοση, έζησαν ως ασκήτριες οι πέντε αγίες, που τιμώνται στην περιοχή.

Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ιερούς χώρους της ανατολικής πλευράς του νομού Ρεθύμνου και ένα από τα πλέον αγαπητά στο λαό μας ορθόδοξα προσκυνήματα, με ιστορία αιώνων, καταγεγραμμένη από δυτικοευρωπαίους περιηγητές ήδη από τον 15ο αιώνα. Ολόκληρος ο χώρος βρίσκεται στην περιοχή του ελληνορωμαϊκού νεκροταφείου της αρχαίας πόλης Λάππα, ο οποίος έχει ανασκαφεί ώς ένα βαθμό από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου με ιδιαιτέρως σημαντικά ευρήματα. Και ο ίδιος ο τάφος των πέντε οσίων, καθώς και τα πέντε λαξευτά δωμάτια, όπου η παράδοση τοποθετεί την ασκητική ζωή τους, είναι τάφοι της ελληνορωμαϊκής περιόδου, που προφανώς χρησιμοποιήθηκαν από τις αγίες μερικούς αιώνες αργότερα.

5 Virgins Church

Η Λάππα ήταν αρχαία πόλη της Κρήτης, εξαιρετικά σημαντική και έδρα επισκοπής, στην οποία πιθανότατα υπαγόταν και ο οικισμός “Ρίθυμνα” (το σημερινό Ρέθυμνο). Καταστράφηκε από τους Άραβες τον 9ο αιώνα μ.Χ. Η σημερινή Αργυρούπολη είναι χτισμένη στον ίδιο χώρο, μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σπουδαιότητας. Από τα νερά της Αργυρούπολης (πηγές της «Αγίας Δύναμης») υδρεύεται η πόλη του Ρεθύμνου.

Οι οσίες Πέντε Παρθένες, από τότε που διασώζει η ιστορική μνήμη και μέχρι το 2014, εορτάζονταν στο ναό τους, που επικοινωνεί με το χώρο του τάφου τους, κατά την Τρίτη της διακαινησίμου εβδομάδος (Τρίτη του Πάσχα ή «Λαμπροτρίτη»), δηλ. της εβδομάδας μετά το Πάσχα, ενώ τη Μεγάλη Τρίτη χριστιανοί από την Αργυρούπολη, ιδίως γυναίκες, καθώς και από άλλα χωριά της περιοχής, μετέβαιναν στο ναό, καθάριζαν, θύμιαζαν, άναβαν τα καντήλια και λάμβαναν από το αγίασμα που αναβλύζει από τις λάρνακες των οσίων. Από το 2015 η Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και η ενορία Αργυρουπόλεως μετέφεραν τον εορτασμό στο Σάββατο της διακαινησίμου, ως προσφορότερη ημέρα για το γεγονός και για να μη συμπίπτει με την εορτή των αγίων νεοφανών μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, που εορτάζουν τη Λαμπροτρίτη.

5 Virgins Church, Lappa cemeteryΚατά την πανήγυρη των πέντε οσίων, οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούν στο σημείο τα κοπάδια τους, τα οποία ευλογούνται, και, αφού αρμέξουν τα πρόβατά τους, μετά το πέρας της θείας λειτουργίας προσφέρουν το γάλα στους προσκυνητές, μαζί με ένα κομμάτι φρέσκο ανθότυρο, προσφορά των τυροκομείων της περιοχής. Γάλα αποστέλλουν και πολλοί κτηνοτρόφοι που αδυνατούν να παρευρεθούν. Ορισμένοι μάλιστα είναι τασσιμάρηδες, δηλ. έχουν τάξει (υποσχεθεί) την προσφορά του γάλακτος, προσευχόμενοι υπέρ του ποιμνίου τους, ιδίως σε περιπτώσεις ασθενειών.

Τα ονόματα των οσίων Πέντε Παρθένων καταγράφονται το 1577 από τον Φραντζέσκο Μπαρότσι – ο οποίος τα αντιγράφει από αγιογραφία στο ναό τους – ως Ρωδιώνα, Θέκλα, Μαριάμνη, Ανεείμ και Μάρθα. Οι επόμενοι συγγραφείς, ώς τον 20ό αιώνα, δεν τα αναφέρουν, αλλά μιλούν για «Πέντε Αγίες Παρθένες» αόριστα και ανώνυμα.

Παλαιές μαρτυρίες για τις οσίες Πέντε Παρθένες

Οι παλαιότερες μαρτυρίες για τις οσίες και το ιερό προσκύνημα προέρχονται κατά χρονολογική σειρά από τους συγγραφείς Κριστόφορο Μπουοντελμόντι (1416), Φραντζέσκο Μπαρότσι (1577), Φραντζέσκο Μπαζιλικάτα (1609), Μάρκο Μποσκίνι (1651 ή 1653), Φλαμίνιο Κορνέλιους (περίπου 1750), Ρόμπερτ Πάσλεϋ (1833), Τζουζέπε Γκερόλα (1900), Παύλο Βλαστό (περίπου 1900) και Μιχαήλ Δέφνερ (1918).

5 Virgins Church, Lappa cemeteryΑναμφίβολα, η σημαντικότερη μαρτυρία για τις οσίες Πέντε Παρθένες είναι του Φραντζέσκο Μπαρότσι (Francesco Barozzi), λόγιου Ενετού άρχοντα του 16ου αιώνα, γεννημένου στο χωριό Άγιος Κωνσταντίνος Ρεθύμνου, κοντά στην Αργυρούπολη. Ήταν μαθηματικός με ποικίλα επιστημονικά ενδιαφέροντα, συγγραφέας πολλών βιβλίων και ιδρυτής στο Ρέθυμνο της Ακαδημίας των Vivi (Ζώντων), της πρώτης λέσχης λογίων της αναγεννησιακής εποχής στην Ελλάδα. Το 1577 εξέδωσε την Περιγραφή της Κρήτης (Descrizione dell’ Isola di Creta), όπου αναφέρει τα εξής:

Στην περιφέρεια της πόλης του Ρεθύμνου βρίσκονται ερείπια που απλώνονται σε πάνω από πέντε μίλια έκταση· ανήκουν στην αρχαία πόλη της Λάμπης ή, σύμφωνα με άλλους συγγραφείς, της Λάππης και Λάππας. (…)

Στην ίδια κοιλάδα, … υπάρχουν μέσα σε μια σπηλιά πέντε σαρκοφάγοι, η μία δίπλα στην άλλη, σμιλεμένες στην πέτρα, τρεις μακριές και δύο τετράγωνες, οι οποίες ήταν μνημεία των Λαππαίων. Εκεί, μετά την καταστροφή της πόλης την περίοδο των διωγμών, μαρτύρησαν πέντε παρθένες, η Ρωδιώνα, η Θέκλα, η Μαριάμνη, η Ανεείμ και η Μάρθα, και τα σώματά τους τοποθετήθηκαν στις πέντε αυτές σαρκοφάγους.

Από τότε και ώς σήμερα συμβαίνει ένα μεγάλο θαύμα εκεί: οι σαρκοφάγοι άλλοτε είναι γεμάτες νερό και άλλοτε άδειες, άλλοτε κάποιες από αυτές είναι γεμάτες και οι υπόλοιπες κενές, άλλοτε είναι όλες μισογεμάτες, άλλοτε μερικές γεμάτες μέχρι τη μέση, περισσότερο ή λιγότερο, και οι άλλες εντελώς πλήρεις ή εντελώς κενές· το νερό αυτό δεν είναι γνωστό από πού έρχεται, γιατί στις σαρκοφάγους δεν διακρίνεται με κανένα τρόπο από πού αυτό αναβλύζει, ούτε και στάζει η σπηλιά από την οροφή της, ούτε όμως και από πού φεύγει.

Το νερό είναι γλυκό και πολύ καλό, ούτε πολύ κρύο ούτε πολύ ζεστό, αλλά μέτριας θερμοκρασίας, διαυγές, καθαρό και απαλλαγμένο από κάθε είδους δυσοσμία, ευκολοχώνευτο και υγιεινό να το πίνει κανείς. Μάλλον πρόκειται για αγίασμα, γι’ αυτό τον λόγο πολλοί ασθενείς το πίνουν με σεβασμό και γιατρεύονται. Άλλοι στέλνουν εκεί ακόμη από μακρινές περιοχές για να πάρουν νερό και αυτό διατηρείται και δεν βρομάει ποτέ. Αυτό και εγώ ο ίδιος μπορώ να το πιστοποιήσω, γιατί το μετέφερα στη Βενετία και διατηρήθηκε, ούτε και μύρισε ποτέ.

Το θαύμα αυτό εμφανίζεται κάθε εποχή του έτους, τόσο τον χειμώνα όσο και το καλοκαίρι. Μερικές φορές τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο, οπότε τα ύδατα του νησιού λιγοστεύουν, το καλοκαίρι δεν βρέχει ποτέ στην Κρήτη, οι σαρκοφάγοι αυτές είναι γεμάτες νερό, ενώ στο καταχείμωνο που αυξάνονται τα νερά, εκείνες είναι άδειες και εντελώς στεγνές με σκόνη μέσα. Συμβαίνει επίσης συχνά διάφορα πρόσωπα να πηγαίνουν εκεί την ίδια μέρα και άλλοι από αυτούς να τις βρίσκουν γεμάτες και άλλοι κενές, άλλοι μισογεμάτες, άλλοι ένα μέρος τους γεμάτες και το άλλο αδειανές· άλλοι συμβαίνει να τις βρίσκουν κενές και, ενώ βρίσκονται ακόμη εκεί, να τις βλέπουν σιγά σιγά να γεμίζουν, χωρίς να μπορούν να εντοπίσουν από πού πηγάζει το νερό, και άλλοι να τις βρίσκουν γεμάτες και, ενώ παραμένουν εκεί, να τις βλέπουν να αδειάζουν σιγά σιγά και να μένουν εντελώς στεγνές, χωρίς να μπορούν να διαπιστώσουν από πού φεύγει το νερό, πράγμα αληθινά θαυμαστό και υπερφυσικό.

Λόγω του θαύματος αυτού εδώ και πολλά χρόνια χτίστηκε μέσα στη σπηλιά μια μικρή εκκλησία ορθόδοξου δόγματος. Σε τοίχο της έχουν ζωγραφιστεί οι πέντε παρθένες με τα ονόματά τους. Την εκκλησία επισκέπτονται συχνά πολλοί ντόπιοι και ξένοι που πηγαίνουν εκεί για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία, να δουν το θαύμα και να πιουν με μεγάλη ευλάβεια από το νερό εκείνο και να πάρουν μαζί τους, γεγονός αξιοπαρατήρητο και αξιομνημόνευτο»

(Francesco Barozzi, Descrittione dell’ Isola di Creta (Περιγραφή της Κρήτης) 1577/8, επιμέλεια Στέφανος Κακλαμάνης, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2004, σελ. 312-314· το ιταλικό κείμενο στις σελ. 232-234).

Από άρθρο του Θεόδωρου Ι. Ρηγινιώτης:

Αγίες Πέντε Παρθένες Αργυρουπόλεως Ρεθύμνης – του Θοδωρή Ρηγινιώτη

ΚατηγορίεςNews